Rồng trong tiếng Khmer là "Neak". Đây là một hình tượng có vị trí đặc biệt trong văn hóa, tín ngưỡng của Phật giáo Khmer. Hình tượng rồng rất gần gũi với với sự tích của đức Phật và cũng là biểu trưng của mưa thuận gió hòa.
Người Khmer tin rằng, rồng là loài có sức mạnh, nhiều quyền năng, có thể biến hóa thành người hoặc những loài vật khác nếu muốn. Truyền thuyết kể rằng, ngày xưa có một con rồng có duyên với Phật pháp, rất muốn được đi tu.
Tuy nhiên, luật đạo không cho phép các loài vật đi tu, nên rồng đã tự biến mình thành người để vào tu trong chùa. Một hôm khi nghỉ trưa, “vị sư rồng” đã vô tình hiện nguyên hình và bị phát giác. Đức Phật đã cấm không cho “vị sư rồng” tiếp tục tu nữa. Rồng đành ngậm ngùi chấp nhận, nhưng đã cầu xin Đức Phật rằng: Từ nay trở đi bất kỳ ai đi tu, thì trước khi thực hiện lễ nghi mặc cà sa để thành chư tăng, sẽ được gọi là "Neak" (rồng), nhằm an ủi phần nào về sự không toại nguyện của rồng.
Rồng trong văn hóa của người dân Campuchia có phong cách khác biệt so với hình tượng rồng của các dân tộc khác. Đôi khi rồng được biểu hiện với những cặp mắt rất lạ, hoặc những chiếc vẩy khác thường, thậm chí có cả chân. Dựa trên các bức vẽ hoặc các tác phẩm điêu khắc, người ta thấy hình tượng rồng của người Khmer thường có một đầu, ba đầu, năm đầu, bảy đầu hoặc chín đầu.
Rồng 1 đầu có tên là Shisha. Tương truyền đây là loài rồng được hình thành từng những hạt bụi của vũ trụ chính vì thế mà nó sẽ trường tồn cùng với thời gian. Người dân xem loài rồng này là biểu tượng của chiến thắng và hạnh phúc, rồng Shisha còn được tôn thờ làm tổ mẫu của người Khmer.
Rồng 3 đầu có tên là Neak Kolapa. Loài rồng này được sinh ra ở khoảng giữa của cõi trời và nhân gian, nhưng lại sống dưới lòng đại dương. Rồng Kolapa mang ý nghĩa tượng trưng cho Tam Bảo trong Phật giáo: Phật, Pháp, Tăng. Ngoài ra, còn mang một ý nghĩa khác đó chính là sợi dây nối kết mối quan hệ chồng, vợ và con cái trong gia đình.
Rồng 5 đầu được gọi là Neak Ananta. Được sinh ra cùng ngồn gốc với rồng 1 đầu và chỉ sống ở trên cõi tiên. Rồng năm đầu được xem như vị thần sáng tạo ra sự sống. Rồng Kolapa là linh vật đồng hành cùng với thần Vishnua từ thuở mới tạo ra sự sống trên trái đất. Còn trong Phật giáo, rồng 5 đầu chính là biểu tượng cho 5 vị Phật trong cõi Ta Bà.
Rồng 7 đầu có tên gọi là Neak Meachalin. Đây là loài rồng có sự hình thành khá đặc biệt, đó chính là ra đời từ đáy giếng Heranhes. Loài rồng này là biểu tượng của sự an vui hạnh phúc, rồng che chở bảo hộ con người tránh khỏi những kiếp nạn từ thiên tai. Đây cũng chính là linh vật cuộn mình làm bệ đỡ cho đức Phật khi ngài tọa thiền. Rồng 7 đầu còn là biểu tượng của 7 vị thần cai quản 7 tinh tú trong thái dương hệ, những vị tinh tú này trực tiếp tác động đến đời sống của con người dưới trần gian.
Rồng 9 đầu mang tên là Neak Vasuki. Đây là loài rồng của các vị thần, biểu tượng của sức mạnh, quyền năng thần linh cùng sự trường tồn của vũ trụ bao la. Loài rồng này cũng là biểu tượng của miền cực lạc.
Ngoài ra, còn một loại rồng nữa có tên là Neak Phi-run-nea-kă, có tuổi thọ dài không xác định, được xem là chúa tể của loài rồng (Long Vương), ngự ở cõi rồng, tức thế giới ở “phía dưới” cõi người. Khác với người Việt, người Hoa coi rồng là biểu tượng trực tiếp của thần Mưa, thì người Khmer lại coi rồng nói chung là vật cưỡi của thần Phi-run - thần Mưa, vị thần phân phát nguồn nước tưới mát cho mùa màng, mang lại cho con người nguồn sống và hạnh phúc. Riêng rồng có số đầu chẵn rất ít được sử dụng, vì đó là tạo tác của Vi-snu, là biểu tượng của sự sống và cái chết. Chẳng hạn như rồng có hai đầu liền thân, với một đầu hướng về phía trước, một đầu quay lại phía sau, chính là biểu tượng của sự sống (đầu hướng phía trước) và cái chết (đầu ngoảnh lại phía sau) trong kiếp luân hồi.
Từ thời cổ xưa cho đến hiện đại, người dân Campuchia vẫn tin rằng loài rồng chính là linh vật có mối quan hệ mật thiết với xã hội loài người. Họ luôn tự nhận mình là con cháu của các vị thần rồng, và tôn thờ loài rồng như một biểu tượng văn hóa linh thiêng. Rồng chính là hiện thân của đức tin, sự bảo hộ con người tránh những điều xấu xa gặp phải trong cuộc sống.
Nếu có dịp du lịch Campuchia, du khách hãy dành thời gian tìm hiểu về những nét văn hóa đặc sắc của người dân Khmer nhé! Hẳn đây sẽ là một chuyến trải nghiệm đầy thú vị mà du khách không thể nào quên.
